Zo benut je ervaringsdeskundigheid

Betrek de doelgroep bij de opzet van je onderzoek, dan wordt dat nog beter. Een waarheid als een koe misschien, maar hoe doe je dat dan? Waar moet je op letten? Wat zijn valkuilen? Hoe benut je ervaringsdeskundigheid optimaal? Tijdens de eerste landelijke bijeenkomst van de deelnemers aan het ZonMw-project ‘Versterken en verbeteren van wijkgericht werken’ stonden deze vragen centraal. Annelies Kooiman (Movisie en Integraal Werken in de Wijk) sprak daarover met deskundigen.

Net zo gewoon

‘Ervaringsdeskundigheid in de jeugdzorg net zo gewoon laten worden als in de ggz en de maatschappelijke opvang’. Dat is de ambitie van Fietje Snelling van de Stichting Expex, die trainingen en projecten opzet voor ervaringsdeskundigen. Dat ben je niet zomaar, waarschuwt zij. Je hebt daarvoor niet alleen persoonlijke ervaring nodig, maar je moet die ervaringen ook collectief kunnen delen en uiteindelijk zo weten te benutten dat anderen daar iets aan hebben. Je kunt dan als het ware vanuit je eigen ervaringen doorgroeien en zelf trainingen geven.

‘Ervaringsdeskundige, dat ben je niet zomaar’

Wat extra’s

Tirsa Kroon is daarvan een voorbeeld. Tirsa: ‘Ik was altijd bezig met wat ik van mijn ervaringen kon leren en wat ik daar meer mee kon doen. Ik vond het leuk om met andere jongeren ervaringen te delen, je brengt net weer wat extra’s mee.’

Kritisch meekijken en -denken

Wat doen en kunnen ervaringsdeskundigen? Heel veel zo blijkt. Fietje: ‘Je kunt ze betrekken bij actieonderzoek, hoe kijken jongeren in de jeugdzorg bijvoorbeeld aan tegen zaken. Ze kunnen behulpzaam zijn bij het maken van analyses.’ Tirsa: ‘Wij kijken en denken kritisch mee. Zo is er voor een project van de Europese Unie voor jonge mantelzorgers een app ontwikkeld. Wij zijn daar van begin af aan bij betrokken geweest.’

Overal doorheen denderen

Ervaringsdeskundigen voorkomen dat je een verkeerde afslag kiest. Of, zoals Annelies Kooiman het mooi verwoordt, ze halen de werkelijkheid binnen in je project. Tirsa geeft een voorbeeld. De gemeente wilde meer bewustzijn voor de positie van jonge mantelzorgers en wilde daarvoor posters laten maken. Het oorspronkelijk idee: een sippe jonge mantelzorger naast iemand in een rolstoel. Tirsa: ‘Maar dat beeld paste totaal niet. Jonge mantelzorgers zijn juist heel krachtige mensen die overal doorheen denderen. Leuk bedacht, maar het paste dus totaal niet. De posters zijn daarom helemaal aangepast.’

‘Verbeter zaken voor jongeren door jongeren daar vanaf het begin bij te betrekken’

Fijn overkomen

‘Probeer nooit conclusies te trekken over jongeren zonder dat je jongeren zelf hebt gevraagd. Het is ook oké als een professional het niet weet’. Dat vindt Nienke Blanc. Zij werkt bij Hoofdzaken, een pool van de Nationale Jeugdraad, met mensen die als ervaringsdeskundigen kunnen worden ingezet. Nienke dacht onder meer mee over destigmatisering in de jeugdzorg, wat wel en wat niet werkt en of wat een hulpverlener zegt, wel of niet fijn overkomt. Nienke: ‘Het is heel prettig als er gevraagd wordt mee te denken in plaats van dat iets wordt besloten en dan aan het eind onze mening wordt gevraagd. Al voegen we ook dan nog steeds wat toe. Maar projecten waar je bij zit omdat ervaringsdeskundigheid erbij moet zijn, en dat je één vraag krijgt, nee, die vind ik niet zo leuk.’

Betrekken

Projectleider Marloes Bos van het NJR  valt haar bij: ‘Verbeter zaken voor jongeren door jongeren daar vanaf het begin bij te betrekken. Speelt er iets in de maatschappij, bijvoorbeeld nu mentale gezondheid en heb je een idee voor een nieuw project, betrek daar jongeren bij. Start bijvoorbeeld met focusgroepen en denksessies met jongeren die op de middelbare school zitten. Het vertrekpunt is: wat jongeren willen en wat hun talenten zijn.’

Tips

• Luister goed naar ervaringsdeskundigen, vraag hoe ze iets vinden, neem ze serieus.
• Vraag aan ervaringsdeskundigen hoe ze betrokken willen worden.
• Maak verwachtingen duidelijk.
• Vertel wat je doet met input en wat de vervolgstappen zijn.
• Onderhoud het contact, toon je interesse en laat je waardering blijken. Ook met een vergoeding’)
• Maak het ook dynamisch en een beetje gezellig, niet alleen droge stof. Wees creatief, verzin iets leuks. Ga bijvoorbeeld samen eten.

Meer weten?

• Factsheet: Jongerenparticpatie met do’s en dont’s (ZonMw)
• Factsheet: Jongerenparticipatie : 10 tips voor jongeren,10 tips voor projectteams
• Publicatie: De rol en meerwaarde van ervaringsdeskundigen in sociale wijkteams. (Movisie) 
• Youtube: Succesfactoren bij het werken met jongeren (NJR)