Van 1 tot 3 april vond voor de 19e keer de International Conference on Integrated Care (ICIC) plaats, dit jaar in San Sebastian in Spanje. Ook Vilans-onderzoeker Nick Zonneveld was van de partij. Nick promoveert op integrale samenwerkingsvraagstukken in zorg, welzijn en sociaal domein bij Tilburg University/TIAS. ‘Échte integrale samenwerking vindt tussen mensen plaats’, vindt hij.
‘Het viel me op dat bij integrale samenwerking vooral veel aandacht is voor hulpmiddelen en randvoorwaarden, zoals samenwerken vanuit één gebouw of een gedeeld informatiesysteem. Maar bij bijvoorbeeld sociale wijkteams met dezelfde randvoorwaarden blijkt succes veel meer af te hangen van het gedrag binnen zo’n team. Wat gebeurt er nu echt in die teams? Hoe pakken een welzijnswerker en een wijkverpleegkundige samen dingen op en hoe maken zij samen keuzes? Gedeelde drijfveren en doelen zijn hierin bepalend en beïnvloeden governance en leiderschap in die integrale samenwerking. Daar ontwikkel ik graag meer kennis over.
Onderliggende waarden en principes
Vragen die mij bezig houden zijn: hoe verklaar je onderling gedrag? En hoe werkt het besluitvormingsproces tussen de professionals in die teams, de betrokken organisaties, maar ook met de zorgontvanger? Meer inzicht in deze processen helpt om de governance verder in te richten in zo’n samenwerkingsverband. In mijn promotieonderzoek kijk ik daarom naar de onderliggende waarden en principes. Om gedrag te verklaren en omdat ze helpend kunnen zijn bij het inrichten van die samenwerkingsafspraken. Kies eerst een gezamenlijk vertrekpunt als team, een gedeelde visie. Maak vervolgens samen de stap naar sturen en verantwoorden. Voor mijn onderzoek kijk ik naar verschillende samenwerkingsverbanden zoals een dementienetwerk en een burgerinitiatief.
Van theorie naar praktijk
Uit de eerste theorievormende fase blijkt dat er veel verschillen tussen landen zijn. Toch kunnen we een internationaal gedeelde normatieve basis vaststellen. Waarden als veelomvattend of holistisch vullen elkaar aan. Andere waarden botsen juist met elkaar, zoals veelomvattend en efficiënt of preventief en efficiënt. Het definiëren en prioriteren van die waarden zijn belangrijke gesprekspunten binnen een netwerk. Nu volgt de stap naar de praktijk: hoe leg je gedrag uit aan de hand van die waarden en wat gebeurt er dan? Ik hoor regelmatig dat mensen direct aan de slag gaan zonder ook maar één keer stil te staan bij de waarden en principes van waaruit ze werken. Toch is het goed om hier samen over te praten voordat je gaat samenwerken. Anders loop je al snel op tegen de vraag: we zeggen hetzelfde, maar bedoelen we ook hetzelfde? Bovendien is er een verschil tussen zeggen en doen. Kortom hoe manifesteren die waarden zich in gedrag? Om hier meer inzicht in te krijgen, draai ik zelf mee in een netwerk voor zorg en ondersteuning in Zuid-Holland.
Kruisbestuiving tussen verschillende lagen
Een complexe integrale samenwerking bestaat uit verschillende lagen: de zorgontvanger, het team, de organisatie en ook de wetgever. Bekijk het samenwerkingsvraagstuk vanuit al die verschillende lagen. Voer ook het gesprek met die lagen. De afgelopen periode experimenteerden we daarmee, onder andere in Finland en Limburg. Deelnemers uit verschillende lagen krijgen kaarten met daarop een waarde. Bij het samenstellen van een top drie blijken ze dan hele verschillende keuzes te maken. Een gemeente maakt andere keuzes dan een woningcorporatie of een welzijnsorganisatie. Zo krijg je helder wat eventuele pijnpunten in zo’n netwerk zijn. Ook valt mij op dat mensen verschillende betekenis geven aan de waarden. Preventie betekent voor een welzijnswerker iets anders dan voor een gemeente. Ook de context kan veranderen, dus blijf de hele samenwerking door met elkaar in gesprek. Wat nu voor jou belangrijk is, verandert mogelijk in een andere fase van de samenwerking.
Meer aandacht voor de relationele dynamiek
Belangrijk is dat mensen uit verschillende lagen elkaars wereld en taal leren kennen. Loop met elkaar mee, weet wat de ander écht doet en wat hem drijft. Verschillen in waarden en gedrag geven inzicht. Blijf kijken en luisteren om elkaar beter te begrijpen. De echte ‘magic’ vindt toch tussen mensen plaats, daar krijgt de integrale samenwerking vorm. Dit lijkt simpel, maar de praktijk leert anders. Meer onderzoek, aandacht en kennis is nodig. Een grotere bewustwording van gedeelde waarden is wenselijk om vanuit dezelfde onderliggende principes die samenwerking in te stappen.
Nick Zonneveld is senior onderzoeker bij Vilans en promovendus bij Tilburg University/TIAS
